از کوشش برای مقابله با تخلفات علمی تا گلایه های پی درپی در مورد بودجه - مجله فوتبال دوستان

به گزارش خبرنگاران، آبان 1396 وزیر علوم دکتر مسعود برومند را به سمت معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم منصوب کرد. برومند که متولد 1337 در آبادان است دوره کارشناسی خود را در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه مهندسی نفت آبادان گذرانده و در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه بیرمنگام تحصیل کرد. او دکترای مهندسی مکانیک خود را از دانشگاه کرانفیلد در انگلستان اخذ نموده و دانشیار دانشکده هوافضای دانشگاه صنعتی امیرکبیر است و پیش از آبان 96 نیز معاون پژوهش و فناوری این دانشگاه بود. او بعد از دکتر وحید احمدی، روی کار آمد.

وحید احمدی، عضو هیئت علمی تربیت مدرس بود که در سال 1392 معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم شد. احمدی در دوران معاونت خود گام هایی برای تصویب آئین نامه قانون اختصاص یک درصد اعتبارات دولتی به امر پژوهش برداشت و استارت حمایت از پارک های علم و فناوری و شرکت های دانش بنیان را زد. در سال 1396 و در ماه های انتهای معاونت احمدی، سهم ایران در فراوری مقالات کیفی 2.2 درصد بود.

برومند در سال 1396 جانشین وی در معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم شد و میراث احمدی در حوزه پژوهش و فناوری آموزش عالی را تحویل گرفت.

آنالیز سوابق مسعود برومند نشان می دهد به همان اندازه که در حوزه پژوهش فعال بوده با صنایع هم ارتباط موثری داشته است. در واقع انتخاب برومند از سوی وزیر علوم احتمالا نشان از این داشت که عزمی برای گسترش و توسعه پژوهش های فناورانه و ایجاد ارتباط میان صنعت و دانشگاه در وزارت علوم وجود داشته است.

برومند در ماه های اول مسئولیت خود، بخشنامه ای به روسای دانشگاه ها درباره ضرورت برنامه ریزی دانشگاه ها برای رشد اشتغال فارغ التحصیلان خود ابلاغ کرد. یکی از کلیدواژه های سخنان او اکوسیستم نوآوری بود. وی معتقد بود برای حرکت دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی به سمت حل مسائل و معضلات کشور باید در آموزش عالی تغییر پارادیم صورت بگیرد و یک اکوسیستم نوآوری ایجاد گردد.

برومند درباره برنامه های اجرایی وزارت علوم برای ایجاد نوآوری در کشور گفته بود: اولین گام در این زمینه، تشکیل تیم های کاری پژوهشی کوچک به سرپرستی اساتید برجسته است و مهارت آموزشی به دانشجویان، بازنگری در ساختار اجرایی و تجهیزات آزمایشگاهی و تشکیل سازمان های پیشرو گام های بعدی در این فرایند به شمار می فرایند.

یکی از طرح های قابل توجهی که در دوران معاونت برومند در وزارت علوم مطرح شد تدوین آئین نامه فرصت مطالعاتی اعضای هیئت علمی در جامعه و صنعت بود. به موجب این آئین نامه، در شیوه نامه وزارت علوم از سال 1398 گذراندن دوره فرصت مطالعاتی برای اعضای هیئت علمی پیمانی و رسمی آزمایشی الزامی شده و اعلام شد اعضای هیئت علمی رسمی نیز با گذراندن این دوره از مزایای تشویقی آن بهره مند خواهند شد. بر اساس این آئین نامه اعضای هیئت علمی جوانی که در ابتدا وارد دانشگاه می شوند بسته به رشته ای که دارند باید مدتی را در جامعه یا صنعت بگذرانند.

ستاپ چه شد؟

در دوران مسئولیت معاون سابق پژوهشی وزیر علوم، یکی از مهم ترین طرح ها، ستاپ بود. در پایلوت این طرح که به گفته برومند قرار بود از مهر ماه 1397 اجرایی گردد، موضوعاتی که احتیاجها و چالش های کشور در هر کدام از شاخه های علوم انسانی و فنی مهندسی است به صورت فراخوان ارائه می گردد و اعضای هیات علمی می توانند برای اجرای این طرح درخواست و پیشنهاد بدهند. البته طبق اخبار منتشر شده اجرای این طرح برای پروژه های دوره دکتری و کارشناسی ارشد و دانشجویان پسا دکتری نیز مطرح و منابع اقتصادی آن تامین شده است بنابراین اعضای هیات علمی که طرح خوبی از نظر کیفیت اجرا ارائه بدهند می توانند برنده واقعی اجرای طرح شوند.

برومند درباره ستاپ گفته بود اگر در اجرای پایلوت طرح مسئله ای نباشد، از سال 1398 بر اساس بند ط تبصره 9 این طرح به طور کلی به مرحله اجرا گذاشته می گردد البته به شرطی که سازمان برنامه و بودجه و همچنین مجلس منابع لازم را در اختیار وزارت علوم قرار بدهند. به نظر می رسد بعد از گذشت دو سال از زمانی که قرار بود پایلوت این طرح اجرایی گردد، هنوز اجرای آن میسر نشده چرا که محسن شریفی، مدیرکل دفترسیاستگذاری وبرنامه ریزی امورپژوهشی وزارت علوم، 31 اردیبهشت امسال اعلام نموده بود سامانه ستاپ تا آخر خرداد راه اندازی می گردد.

اما از بعد رسانه ای نیز آنچه از برومند در رسانه ها انعکاس یافته عمدتا صحبت هایی است که وی در نشست هایی با معاونان پژوهشی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی داشته است. وی در دوران مسئولیت خود در همان مصاحبه های معدودی که با خبرنگاران داشت از کمبود بودجه پژوهشی کشور گلایه نموده بود. وی بارها تاکید نموده بود شرکت های سودده، بانک ها و مؤسسات انتفاعی وابسته به دولت مکلف اند در اجرای تکالیف قانونی مربوط حداقل 40 درصد از هزینه امور پژوهشی خود را به حساب خاصی نزد خزانه داری کل کشور واریز نمایند. او اردیبهشت سال 1398 اعلام نموده بود که تنها 60 درصد بودجه پژوهشی سال 1397 تخصیص یافته است.

معاون پژوهشی سابق وزیر علوم سال گذشته اعلام نموده بود: 40 میلیون یورو برای تجهیز دانشگاه ها در نظر گرفته شده است اما با این مبلغ نمی توان همه تجهیزات مورد احتیاج دانشگاه ها را خریداری کرد. وی در نشست خبری خود در در سال 97 با اشاره به عملکرد دستگاه ها در زمینه اختصاص یک درصد اعتبارات پژوهشی گفته بود: از این محل 85 میلیارد تومان به امر پژوهش اختصاص یافته که در این زمینه وزارت نفت و بهداشت بیشترین عملکرد را داشته اند. امیدوارم با ارائه راه حل در سال 98 این قانون به وضع بهتری اجرایی گردد.

مقالات پراستناد همچنان مایه مباهات

یکی از معیارهایی که امروزه از سوی نهادهای مختلف برای نمایش رشد و ارتقای سطح علمی کشور بیان می گردد تعداد مقالات پراستناد و داغ است. در سال 1398 و در دورانی که برومند معاون پژوهشی وزیر علوم بود رتبه ایران در انتشار مقالات داغ در جهان 16 و در مقالات پراستناد 19 اعلام شد.

وی در اولین نشست خبری خود در سال 1396 با اشاره به توجه دانشگاه ها به انتشار مقالات خود در مجلات معتبر جهانی، گفت: بر این اساس در سال 2016 از 1.9 درصد مقالات جهانی چاپ شده حدود 2.9 درصد آن جزو مقالات پر استناد بوده اند که این نشان می دهد کمیت از کیفیت پیشی گرفته است.

او در سال 1397 هم اعلام نموده بود که پژوهشگران ایرانی در حال حاضر سه درصد مقالات برتر جهان را فراوری می نمایند. بر اساس آن چه در دیگر رسانه ها آمده است، مقالات برتر (Top papers) به گروه اندکی از مقالات اطلاق می گردد که تعداد استنادهای زیادی را دریافت نموده اند. این مقالات به نام مقالات یک درصد و یک دهم درصد برتر نیز شناخته می شوند که شامل مقالات پراستناد و داغ است. در سال 1398 نیز ایران چهار درصد مقالات داغ جهان را فراوری می کرد.

اما در همین دورانی که کمیت و کیفیت مقالات مایه مباهات آموزش عالی معرفی می شد، تعدادی از استادان دانشگاه در گفت وگوهایی که با خبرنگاران داشتند بارها از توجه بیش از حد سازوکارهای وزارت علوم به تعداد مقالات استادان و رشد روزافزون مقالات بی کیفیت گلایه نموده بودند.

از سوی دیگر یکی از مهم ترین رخدادهای حوزه پژوهش در دوران برومند، کوشش برای تصویب آئین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی بود. در سال 1395 بود که پای تخلف های علمی پژوهشگران ایرانی به مجله معتبر نیچر رسید و در سال های پس از آن، تقلب در انتها نامه ها و رونق دکان های انتها نامه نویسی هم به اوج خود رسید. اواخر سال 1396 برومند با اشاره به تدوین آیین نامه اجرایی قانون مقابله با تخلفات علمی گفته بود: پیش نویس اولیه آیین نامه اجرایی قانون مقابله با تقلب و تخلفات علمی که ترجیح می دهم با نام اخلاق پژوهشی از آن یاد کنم قبلا توسط معاونت حقوقی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به مجلس شورای اسلامی ارسال شده است.

این آئین نامه نهایتا در جلسه هیئت دولت هم تصویب شد و در سال گذشته توسط معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شد.

وزارت علوم و کرونا

فعالیت های معاونت پژوهش و فناوری وزارت علوم در دوران شیوع کرونا نیز معطوف به این مسئله شد. برومند در روزهای انتهای سال گذشته گفت 61 شرکت در مجموعه وزارت علوم برای مقابله با کرونا فعال شده اند. وی در در نشست مدیران ارشد وزارت علوم با معاون اول رئیس جمهوری که 26 خرداد برگزار گردید درباره محصولات فراوری شده توسط پارک های علم و فناوری در دوران شیوع کرونا گفت: در این مدت بیش از 450 شرکت در حوزه کرونا بیش از یک میلیون ماسک در روز و بیش از یک و نیم میلیون لیتر مواد ضدعفونی در روز فراوری نموده اند و بیش از 150 شرکت در حوزه تجهیزات از قبیل ونتیلاتور، کیت های تشخیص، مخازن اکسیژن، دماسنج های غیر تماسی و لباس های حفاظتی فعال بوده اند.

فعالیت های وزارت علوم در راستای مقابله با کرونا در حالی پیگیری می شد که بعضی از استادان دانشگاه ها معتقدند نهاد آموزش عالی در دوران شیوع کرونا پیروز به حل مسائلی که این ویروس در جنبه های مختلف زندگی مردم جامعه ایجاد نموده بود، نشده است و یکی از استادان دانشگاه در این خصوص که شیوع کرونا منجر به باز شدن دکان جدیدی در مقاله نویسی گردد ابراز نگرانی نموده است.

اما پس از دوره دو سال و نیمه مسئولیت برومند در نهایت روز گذشته، غلامحسین رحیمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس از سوی وزیر علوم جایگزین مسعود برومند شد و در حکم دیگری نیز مسعود برومند به سمت مشاور وزیر علوم، تحقیقات و فناوری منصوب شد. رحیمی می تواند علاوه بر ادامه راستا کوشش های برومند برای تحکیم ارتباط دانشگاه و صنعت، گام های جدی تری برای برآوردن انتظارات دانشگاهیان خصوصا در زمینه چالش های حوزه مقاله نویسی بردارد.