اهدای تخمک و جنین؛ روشی پیچیده اما کارآمد در درمان ناباروری - مجله فوتبال دوستان

به گزارش خبرنگاران، دکتر فرهاد یغمایی گفت: این دلایل می تواند شامل بالا بودن سن مادر، نارسایی زودرس تخمدان، سابقۀ جراحی در تخمدان و شیمی درمانی باشد. همچنین، در مواردی تخمک سالم به نظر می رسد، اما خانم با شکست مکرر درمان ناباروری یا سقط مکرر روبرو می گردد. در این موارد هم روش اهدای تخمک پیشنهاد می گردد. در مواردی اندکی نیز که خطر انتقال بیماری های ژنتیکی به وسیله تخمک وجود دارد، تنها راه تولد فرزند سالم، استفاده از تخمک اهدایی است.

وی با اشاره به اهمیت عامل سن در باروری خانم ها، یادآور شد: این یک واقعیت طبیعی و بیولوژیک است که با افزایش سن خانم، ذخیره تخمدان ها و کیفیت تخمک ها رو به کاهش می رود. بنابراین، وقتی سن ازدواج و فرزندآوری بالا می رود، این احتمال که خانم نتواند با تخمک خودش باردار گردد، افزایش می یابد.

مدیر کلینیک درمان های جایگزین ابن سینا دربارۀ شرایط اهدانمایندگان و دریافت نمایندگان تخمک و جنین اهدایی توضیح داد: از سال 1382 قانون مترقی اهدای تخمک و جنین و آیین نامه اجرایی آن ابلاغ شده است. در این آیین نامه به شرط سلامت متعارف اهدانمایندگان و دریافت نمایندگان اشاره شده، اما به جزئیات آن پرداخته نشده و در واقع، احراز آن به مراکز درمان ناباروری مجاز، محول شده است. در مرکز ابن سینا نیز یک پروتکل جامع در این خصوص تدوین شده است که طبق آن ما سلامت متعارف را در دو شاخۀ کلی پزشکی و روانی- اجتماعی ارزیابی می کنیم.

یغمایی دربارۀ روند ارزیابی متقاضیان و اهدانمایندگان در این کلینیک گفت: پس از اینکه معین شد که زوجین باید از روش اهدای تخمک یا جنین برای درمان ناباروری استفاده نمایند، وارد کلینیک ما می شوند. در جلسه نخست، کارشناسان کلینیک توضیح حال و اطلاعات لازم را ثبت می نمایند و در مرحله بعد زوجین به متخصصان مختلف، مانند داخلی، غدد و عفونی، برای ارزیابی سلامت پزشکی ارجاع داده می شوند. علت این ارزیابی این است که مطمئن شویم اهدانمایندگان و دریافت نمایندگان بیماری هایی مانند دیابت، بیماری های قلبی و عروقی، صرع و ایدز ندارند.

مدیر کلینیک درمان های جایگزین ابن سینا بر اهمیت این ارزیابی ها تأکید کرد و گفت: ارزیابی سلامت اهدانماینده از این جهت مهم است که بدانیم آیا مبتلا به بیماری ای است که می تواند زمینۀ ژنتیکی داشته باشد و به فرزند حاصل از اهدا منتقل گردد. در دریافت نمایندگان هم این آنالیز ها بسیار مهم است، زیرا ما باید حقوق و مصلحت طفل را هم در نظر داشته باشیم و اگر دریافت نمایندگان مبتلا به بیماری، مثلاً بیماری پیشرفتۀ کلیوی، باشند که ممکن است در آینده نگهداری، رشد و رفاه کودک را به مخاطره بیندازد، اهدا نباید صورت گیرد.

یغمایی ارزیابی های روانشناختی اهدانمایندگان و دریافت نمایندگان تخمک و جنین را رکن اساسی دیگر در احراز سلامت متعارف دانست و توضیح داد: بعضی بیماری های روانی منشأ ژنتیکی دارند و بنابراین حتماً باید اهدانمایندگان از این نظر آنالیز شوند و از سوی دیگر، بعضی بیماری های روانی نیز باعث می گردد زوجین صلاحیت والدگری نداشته باشند و از این رو، دریافت نمایندگان هم حتماً باید به لحاظ روانشناختی و بیماری های حاد روانی ارزیابی شوند.

مدیر کلینیک درمان های جایگزین ابن سینا با اشاره به شرط سنی برای تخمک و جنین اضافه کرد: برای اهدای جنین، سن خانم باید بین بیست تا سی و چهار سال و سن آقا باید حداکثر چهل سال باشد. البته در مواردی تا چهل وپنج سال نیز پذیرفته می گردد. در خصوص اهدای تخمک نیز، سن اهدانماینده باید بین بیست تا سی و چهار سال باشد. زیرا همان طور که پیش تر اشاره شد، از سن سی وپنج سالگی ذخیرۀ تخمدانی و کیفیت تخمک رو به افول می رود.

یغمایی ثبات فراش و ثبات نگرش زوجین را نیز از جمله عوامل مهم در اهدای تخمک و جنین دانست و گفت: متخصصان ما باید احراز نمایند که زندگی خانوادگی و زناشویی زوجین دارای ثبات است، زیرا تزلزل و تنش در رابطۀ آنها می تواند روند اهدا را با اختلال روبرو کند و به آیندۀ طفل حاصل از اهدا آسیب بزند. همچنین، بسیار مهم است که زوجین، چه اهدانمایندگان چه دریافت نمایندگان، دربارۀ اهدا مطلعی کامل و نگرش واحدی داشته باشند، به تفاهم رسیده باشند و هیچ یک از آنها مردد نباشند. زیرا اهدا یک روش درمانی پیچیده است و نباید با عجله انجام گردد.

وی گفت: اگر فرصت کافی برای ارزیابی های لازم به مرکز درمان ناباروری و مجال مناسب برای مطلعی یافتن و تصمیم دریافت به زوجین داده نگردد، در آینده ممکن است پیامدهای جدی، برای اهدانمایندگان، دریافت نمایندگان و فرزند حاصل از اهدا به دنبال داشته باشد. بنابراین، تسریع در روند اهدا، بدون گذراندن ارزیابی ها و مشاوره های لازم و رسیدن به یک تحلیل جامع و تصمیم درست، یک امتیاز برای مرکز ارائه نمایندۀ این خدمت نیست، بلکه یک ویژگی منفی است.

مدیر کلینیک درمان های جایگزین ابن سینا دربارۀ روابط والدین دریافت نمایندۀ تخمک و جنین اهدایی با فرزند حاصل از اهدا گفت: در گذشته نگرانی هایی در این زمینه وجود داشت که مثلاً والدین به دلیل نبود رابطۀ ژنتیکی، نتوانند ارتباط عاطفی لازم را با فرزند برقرار نمایند یا به دلیل مراحل دشواری که برای داشتن فرزند از سر گذرانده اند، با توجه و محبت بیش از حد باعث بروز اختلالات شخصیتی و روانی در فرزند شوند. اما خوشبختانه نتایج مطالعات گستردۀ متعددی که به تازگی در این زمینه منتشر شده اند، نشان می دهند که رابطۀ والدین و فرزند حاصل از اهدا همانند روابط والدین و فرزندان بیولوژیک و حتی بهتر از آن است. مرکز درمان ناباروری ابن سینا نیز به عنوان یک مرکز مرجع و ممتاز در زمینۀ درمان ناباروری، به ویژه اهدای تخمک و جنین، که نزدیک به پانزده سال است این خدمات را به زوج های نابارور ارائه می نماید، میخواهد مطالعه ای جامع در این زمینه انجام دهد تا بتواند به عنوان یک مطالعۀ بومی برای سیاست گذاری های آینده راهگشا باشد.

یغمایی در ادامه اعلام کرد: البته ما نباید نقش مراکز درمان ناباروری را در این زمینه نادیده بگیریم. ما در کلینیک درمان های جایگزین مرکز درمان ناباروری ابن سینا رسالت خود را محدود به انجام اهدا و تولد فرزند نمی دانیم، بلکه معتقدیم باید نقش مشاوره ای خود را برای زوجین حفظ کنیم تا هر زمان که با پرسش یا چالشی روبرو شدند، بتوانند از مشاوره های فوق تخصصی متخصصان و مشاوران کلینیک بهره مند شوند. حتی در این زمینه که چه زمانی باید به فرزند گفته گردد که حاصل از اهداست، باید مورد به مورد هر خانواده را در بافت فرهنگی، اجتماعی و قومیتی خودش در نظر بگیریم و بر اساس شرایط هر خانواده، مشاوره و هدایت ارائه کنیم.

مدیر کلینیک درمان های جایگزین ابن سینا دربارۀ امکان استفاده از معین جنسیت در درمان ناباروری به روش اهدا گفت: معین جنسیت به یاری تکنیک های پیشرفتۀ ژنتیکی، یعنی پی جی دی یا تشخیص ژنتیکی لانه گزینی که در مرکز ابن سینا نیز ارائه می گردد، از جمله دستاوردهای چالش برانگیز پزشکی است. یکی از این چالش ها مسئلۀ تبعیض جنسیتی است. در فرهنگ ما و بعضی فرهنگ های دیگر تمایل به داشتن فرزند با جنسیت خاص بیشتر است. حال آیا ما با ارائه این خدمت به این تبعیض جنسیتی دامن نمی زنیم؟ چالش دیگر، مسئلۀ توازن و تعادل جنسیتی جمعیت است. در فرهنگی که بیشتر تمایل به داشتن فرزند پسر یا فرزند دختر دارد، ارائۀ بی ضابطۀ این خدمت در درازمدت تعادل جنسیتی جمعیت را بر هم نخواهد زد؟ به دلیل همین نگرانی ها بعضی کشورها از اساس این روش را غیرقانونی اعلام نموده اند. اما اگرچه در کشور ما این خدمت منع قانونی ندارد، ما به طور خاص در اهدا، از معین جنسیت استفاده نمی کنیم و دلیل آن رعایت مصالح دریافت نمایندگان تخمک و جنین اهدایی است. زیرا به دلایلی از جمله بالا بودن سن اغلب دریافت نمایندگان، هزینه بر بودن این روش درمان و طولانی بودن روند آن، معمولاً زوج ها یک بار و برای یک فرزند از این روش استفاده می نمایند. اگر ما بخواهیم از همان تعداد محدود جنین اهدایی، دست به انتخاب جنسیت هم بزنیم، شانس موفقیت کاهش خواهد یافت.

یغمایی با تأکید بر ضرورت محرمانگی درمان ناباروری به روش اهدا، توضیح داد: ما در مرکز درمان ناباروری ابن سینا به شدت به حفظ محرمانگی پایبندیم. محرمانگی در اهدا در دو سطح مطرح است؛ نخست، اینکه زوجین دریافت نماینده خانواده و اطرافیان را از این مسئله مطلع ننمایند و دوم، اهدانمایندگان و دریافت نمایندگان همدیگر را نشناسند و اطلاعات دو طرف محرمانه باقی بماند. دلیل محرمانگی سطح نخست این است که اگر اطرافیان زوجین دریافت نماینده از موضوع اهدا مطلع باشند، بعداً ممکن است به هر دلیل، از جمله خصومت، دلسوزی و ...، در زمان نامناسب طفل را از این موضوع مطلع نمایند و در واقع اگر خانواده و دوستان و اطرافیان از این موضوع باخبر باشند، کنترل زمان و چگونگی مطلع شدن فرزند از دست پدر و مادر خارج می گردد.

وی ادامه داد: در سطح دوم نیز، اگر دو طرف یکدیگر را بشناسند، در واقع به نحوی، زندگی آنها به هم مرتبط می گردد که این وضعیت ممکن است عواقب بسیار جدی، مثل تعارض های تربیتی برای فرزند، احتمال بروز ادعاهای بعدی از سوی اهدانمایندگان نسبت به فرزند، احتمال منصرف شدن دریافت نمایندگان از نگهداری فرزند و مانند اینها را در پی داشته باشد.

بنا بر اعلام روابط عمومی پژوهشگاه ابن سینا، مدیر کلینیک درمان های جایگزین مرکز درمان ناباروری ابن سینا در سرانجام یادآور شد: باور نادرستی دربارۀ اهدای تخمک و جنین وجود دارد که به دلایلی مثل این که تخمک ها و جنین های اهدایی، فریزشده یا منجمد هستند یا تخمک ها و جنین های مازاد زوج های دیگرند، شانس موفقیت درمان در این روش کم است. در حالی که میزان موفقیت درمان به روش اهدا، که با استفاده از تکنیک آی وی اف انجام می گردد، کاملاً به کیفیت کار مرکز ارائه نماینده این درمان بستگی دارد. اگر مرکز درمان ناباروری در انتخاب جنین، روند انجماد و ذوب جنین و انتقال جنین، دقت و تجربه کافی داشته باشد و تمام مراحل درمان توسط متخصصان زبده و توانمند انجام گردد، شانس موفقیت درمان به روش اهدا حتی بیش از آی وی اف معمولی خواهد بود، چنانکه آمارهای مرکز درمان ناباروری ابن سینا نیز تأییدنماینده همین نکته است و نرخ موفقیت درمان در کلینیک درمان های جایگزین بالاتر از دیگر بخش ها است.