فلسفه آلبر کامو؛ چطور بر پوچی زندگی غلبه کنیم؟ - مجله فوتبال دوستان

برای بسیاری از افراد، چنین لحظه ای به فراتر از یک لحظه معمولی تبدیل می شود. این لحظه، دریچه ای است برای ورود به جهان بینی ای که فرار از آن ممکن نیست. اساساً اگر قرار باشد کسی چنین لحظه ای را تجربه کند و عصار ه وجودی انسان را با صداقت آنالیز کند، در نهایت به این نتیجه خواهد رسید که چقدر دانش ما از این عصاره وجودی کم است.

این نتیجه گیری با یک حقیقت دیگر نیز همراه است: در حال حاضر جهان و زندگی ما داخل آن فاقد معنا، هدف یا پاسخی نهایی است. در این عصر که به نوعی عصر دسترسی ساده و سریع به اطلاعات است، این نتیجه گیری به شکلی ساده و پرتعداد انجام می شود. این اطلاعات به فرد نشان می دهند که همه چیز در این جهان چقدر متناقض و آشوب ناک است. با این حال، چنین نتیجه گیری ای ممکن است به درکی پوچ گرایانه از زندگی منجر شود و انسان را سرشار از حس ناامیدی، بی هدفی و بیگانگی کند.

کتاب بیگانه اثر آلبر کامو

35,000 تومان

مشاهده و خرید

در گذشته برای برطرف کردن حس بی هدفی و معناباختگی، انسان ها به روایات و احکام اساطیری و مذهبی رجوع می کردند. مفاهیمی چون وجود خدایی خیرخواه و جهان پس از مرگ برای انسان ها ساختاری قابل اطمینان، حس راحتی، هدفمندی و آشتی با خود و دیگران فراهم می کردند.

با این حال، در جهان مدرن، خصوصاً پس از آغاز قرن بیستم، شرایط جهان با چنان سرعت و شدتی تغییر کرد که ارزش های مذهبی و سنتی محبوبیت خود را از دست دادند. انسان مدرن نسبت به روایت های مذهبی قدیمی که قرن ها می شد کسی به صحت شان شک نداشت، بدبین تر شد.

این روند بدبین تر شدن تا به امروز ادامه دارد. همچنان که این روایت های قدیمی کنار می روند، انسان ها دنبال راه های تازهی برای درک جهان و پیدا کردن جایگاه خود در آن هستند.

در جهانی مدرن علم، تکنولوژی و منطق روز به روز بیشتر در مرکز توجه قرار می گیرند. با این حال، با وجود سرعت بالا و قابلیت های زیاد منطق، علم و تکنولوژی، بسیاری از انسان ها همچنان حس گیج بودن، اضطراب و بیگانگی از زندگی دارند.

در عصر مدرن، جهان خود را به شکل طیف های رنگی تازه به ما نشان می دهد. ایده ها، نتیجه گیری ها و جهان بینی های متناقض به طور مداوم در حال ورود و خروج به فکر ما هستند. برای همین پایدار بودن و توسل به هرگونه جهان بینی ای که ریشه در ریاضیات و علم دارد، بسیار سخت است، چون این جهان بینی دائماً در حال تغییر است.

بنابراین شاید پیچیدگی و معنای تجربه انسانی را نمی توان در چارچوبی منطقی و جهان شمول گنجاند. شاید هم امکانش وجود داشته باشد، ولی ما هنوز راهش را پیدا نکرده باشیم.

با این حال، اگر ما در موقعیتی قرار داشته باشیم که در آن نه مذهب و نه منطق بتوانند به ما یاری نمایند در زندگی خود معنایی پیدا کنیم، همچنان محتاج به یک نتیجه گیری نهایی باقی خواهیم ماند.

در کوشش برای حل مشکل پیچیده پیدا کردن معنی و هدف در زندگی ای که گویا معنی و هدف ندارد، باید به فیلسوف فرانسوی-الجزایری، آلبر کامو، رجوع کنیم.

کامو عموماً به عنوان یکی از چهره های سرشناس مکتب اگزیستانسیالیسم (Existentialism) یا بحران وجود شناخته می شود. این مکتب فکری یکی از مروجان اولیه این ایده بود که در زندگی هیچ معنا یا حقیقت نهایی ای نهفته نیست.

از آن دقیق تر، کامو مروج این ایده بود که رابطه انسان با جهان از پایه و اساس و به طور کامل پوچ یا ابزورد (Absurd) است.

با این حال، عاملی که باعث می شود بینش کامو بسیار منحصربفرد و یاری نماینده باشد، این است که او با این ایده گلاویز شد و پیروز شد به آن غلبه کند.

برترین راه برای توصیف عواملی که باعث پوچ به نظر رسیدن چیزها از نظر کامو می شوند، این مقایسه از زبان خودش است:

به عبارت دیگر، نه انسان و نه جهان آفرینش لزوماً به تنهایی پوچ نیستند؛ بلکه رابطه آن ها با یکدیگر به پوچی ختم می شود. به عنوان انسان، ما میلی ذاتی به معنا، منطق و نظم در وجود خود حس می کنیم. ولی ما در جهانی وجود داریم که فاقد همه این چیزهاست.

آنطور که به نظر می رسد، جهان کاملاً نسبت به ما - و هر چیز دیگری - بی تفاوت است. بنابراین آنچه ما از جهان می خواهیم و انتظارش را داریم، با آنچه دریافت می کنیم، تناقض مستقیم دارد. در این کشمکش، می توان پوچی و درماندگی تجربه انسانی را لمس کرد.

بر اساس این ایده، حقیقتاً ما هیچ معنایی فراتر از وجود خودمان پیدا نخواهیم کرد. ما نمی توانیم از دل این جهان یک نظم آرمان شهری ایجاد کنیم و به هیچ هدف یا حقیقت نهایی که برای ما حس قطعیت و آرامش ناشی از قطعیت فراهم کند، دسترسی نداریم.

با این حال، با این که ما نسبت به این بی معنا بودن یا حداقل عدم توانایی مان برای پیدا کردن معنای حقیقی مطلع شده ایم، کامو حاضر نیست ناامیدی پوچ گرایانه ای را که نتیجه منطقی این مطلعی است بپذیرد.

در نظر کامو، برای قدم گذاشتن فراتر از پوچی زندگی، باید به آن مطلع شد و آن را پذیرفت. شاید ما زندگی ای عجیب و پوچ در جهانی بی تفاوت داشته باشیم، ولی به جای غرق شدن در ناامیدی، درماندگی و از همه بدتر، خودکشی، باید پوچ بودن زندگی را بپذیریم و به آن غلبه کنیم.

کامو در رساله عمیقش افسانه سیزیف (The Myth of Sisyphus)، به داستان یونانی معروف سیزیف ارجاع می دهد، چون در نظرش این داستان تمثیلی قدرتمند است که به ما یاد می دهد چطور به بی معنا بودن زندگی غلبه کنیم.

در این داستان، سیزیف، پادشاه یونانی، پس از لو رفتن حین کوشش برای شیره مالیدن سر خدایان، محکوم شده تا به عنوان مجازات، یک صخره غول پیکر را از روی یک کوه بالا ببرد. منتها همان طور که مجازات او حکم می نماید، هر بار که سیزیف به نوک تپه می رسد، این صخره به پایین کوه قل می خورد و سیزیف را مجبور می نماید تا این فرایند را تا ابد تکرار کند.

سیزیف این صخره را بدون هیچ دلیلی به بالای کوه هل می دهد و سپس پایین قل خوردن آن را برای بار دیگر دیدن می نماید.

کامو با استناد بر این داستان، بین سرنوشت خسته نماینده و بی فایده سیزیف و سرنوشت بشریت ارتباطی برقرار می نماید. با این حال، در جریان این مقایسه، کامو می نویسد: باید سیزیف را مسرور تصور کرد.

کامو با بیان این جمله مفهومی امیدوارنماینده و در عین حال منطقی را منتقل می نماید: حتی در تجربه تکراری، پیش پاافتاده و احتمالاً بی فایده زندگی روزمره، می توانیم تجربه ارزشمند و شادی بخشی پیدا کنیم.

در نظر کامو، دلایل زیادی وجود دارد تا به ما انگیزه دهد پوچ بودن و بی هدف بودن بالا بردن یک صخره روی کوه را برای دفعات بی شمار تحمل کنیم. در نظر کامو خورشید، درختان، نسیم ملایم، دوستانی که داریم، روابطی که شکل می دهیم، خانواده، هنر، اکتشاف درونیات خود و هر چیز دیگری که در نظرمان جالب و شگفت انگیز است، کل چیزی است که برای زندگی کردن به آن احتیاج داریم.

غیر از این، به خاطر پوچ بودن زندگی است که هرکدام از این چیزها پتانسیل این را دارند تا در ما حس شگفتی و علاقه ایجاد نمایند و ما مسئولیم تا نسبت به این مسئله مطلع باشیم و از آن ها معنی استخراج کنیم.

ما تنها موجود در جهان شناخته شده هستیم که می توانیم در این زندگی مطلعانه نظاره کنیم، تصمیم بگیریم، استدلال کنیم و کار انجام دهیم. به خاطر این قابلیت های اختصاصی است که از خود می پرسیم: چرا؟

در کمال درماندگی سعی می کنیم جواب سوال هایمان را پیدا کنیم. کوشش ما برای جواب پیدا کردن روز به روز هوشمندانه تر می شود. با این حال هر پاسخ، مثل آن صخره در افسانه سیزیف، در نهایت به پایین کوه برمی شود و ما هم مجبوریم از اول آغاز کنیم.

کتاب افسانه سیزیف اثر آلبر کامو

20 %

48,000

38,500 تومان

مشاهده و خرید

با توجه به عدم توانایی دائمی مان در پیدا کردن معنا و حقیقت نهایی، اغلب خود را در حال دست وپا زدن در باتلاق پوچی و بی فایدگی ظاهری زندگی می بینیم. با این حال، کامو احساس کرد که حتی وقتی در حال دست وپا زدن هستیم، همچنان می توانیم مسرور باشیم و زندگی ای لذت بخش داشته باشیم؛ فقط باید پوچ بودن زندگی را بپذیریم.

با پذیرش پوچی تجربه انسان بودن، متوجه می شویم که هدف نه از بین بردن پوچی زندگی یا پیدا کردن یک حقیقت نهایی، بلکه مطلعی یافتن و لذت بردن از چیزهایی است که می توانیم در بستر این جهان پوچ پیدا کنیم. هدف ساختن چیزهایی است که جالب و برای شخص ما معنادار هستند.

غیر از این، کامو توصیه کرد که با تشخیص پوچ بودن خودمان، بهتر می توانیم اطرافیان خود را بپذیریم و ارزش هایمان را با آن ها به اشتراک بگذاریم. چون در این صورت متوجه می شویم همه یمان قربانی های این زندگی ابزورد هستیم و همه یمان با آن دست وپنجه نرم می کنیم.

در نظر کامو، ادامه دادن زندگی و استفاده از پوچی آن به عنوان راهی برای رسیدن به فضیلت، اکتشاف کردن، هنر و تجربه های منحصربفرد شاید والاترین و ارزشمندترین دستاورد در زندگی بشریت باشد.

کامو در ارتباط با سرنوشت سیزیف و مخصمه ای که در آن گیر افتاده بود نوشته است: تقلا برای رسیدن به قله برای راضی کردن دل انسان کافی است.

منبع: Pursuit of Wonder