تکذیب سرقت قرارداد دارسی از آرشیو مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی - مجله فوتبال دوستان

قرارداد دارسی دزدیده شده بود؟

در روزهای گذشته شائبه به سرقت رفتن قرارداد دارسی در اخباری غیررسمی مطرح شده بود. اما عبدالحسین مسلمی، معاون اشاعه اطلاعات کتابخانه مجلس آن را تکذیب کرد و در این باره شرح داد: اخبار منتشر شده مبنی بر سرقت یا مفقودی قرارداد دارسی صحت نداشته و سواد این قرارداد در آرشیو مرکز اسناد مجلس موجود است. البته از ابتدا اصل سند در اختیار مرکز اسناد مجلس نبوده است.

قرارداد یا امتیازنامه دارسی در سال 1901 میلادی برابر با سال1280 خورشیدی با دولت وقت ایران امضا شد تا امتیاز اکتشاف و استخراج نفت را به یک شرکت انگلیسی واگذار کند. براساس اسناد تاریخی، این قرارداد امتیاز استخراج و بهره برداری از نفت در سراسر ایران را به استثنای ایالات شمالی شامل آذربایجان، گیلان، مازندران، خراسان و استرآباد به مدت 60 سال به دارسی واگذار کرد. این شرکت متعهد شده بود سالانه مبلغ 20 هزار پوند انگلیس وجه نقد و معادل همین مبلغ از سهام شرکت و نیز 16 درصد از منافع خالص خود را به دولت ایران بپردازد.

دارسی در سال 1908 در مسجدسلیمان به نفت رسید. اما بدتعهدی این شرکت انگلیسی سبب شد دولت ایران در سال 1933 این قرارداد را دیگر به رسمیت نشناسد و آن امتیازنامه لغو گردد. با شکایت دارسی به دادگاه لاهه، ایران و این شرکت توافق نامه دیگری امضا کردند که به تصویب و تأیید مجلس شورای ملی نیز رسید و سهم ایران را از فروش نفت مقداری بیشتر از قبل کرد و اعتبار آن نیز تا 32 سال بعد تمدید شد. مخالفان معتقد بودند این امتیازنامه نفت ایران را برای دهه ها به استعمار گرفته بود.

این امتیازنامه با ملی شدن صنعت نفت ایران باطل شد. دارسی تا سال 1951 نزدیک به 600 میلیون دلار سود به دست آورد و 700 میلیون دلار مالیات نصیب دولت انگلیس کرد و دولت ایران در مجموع 310 میلیون دلار کپی رایت دریافت کرد.

مسلمی، معاون اشاعه اطلاعات کتابخانه مجلس همچنین اظهار کرد: سال جاری به همت کارشناسان زحمت کش مرکز اسناد مجلس، برای اولین بار رف خوانی منابع اسنادی انجام شد و بعضی از اسناد که سابقاً مفقود شده بود، در این اقدام به پوشه های اولیه خود برگردانده شد. امروز مجموعه مرکز اسناد با دقت تمام نسبت به حفظ و نگهداری از منابع اسنادی اعم از منابع مکتوب، دیداری و شنیداری اهتمام ویژه دارد.

او اضافه نمود: با وجود تمام محدودیت ها تا به امروز بیش از 90 درصد اسناد سازماندهی و شماره گذاری شده است. همچنین بیش از 80 درصد اسناد موجود در کلیه مخازن اسکن شده و تا خرداد 1400 کلیه اسناد مرکز اسناد مجلس ساماندهی و دیجیتال سازی خواهد شد. این در حالی است که در سالیان گذشته کمتر از پنج درصد اسناد اسکن شده بود.

این نخستین بار نیست که از سرقت یا مفقود شدن آثاری از مرکز اسناد مجلس حرف می گردد. در دهه 80 سرقت و یا فقدان بعضی اسناد از مجلس علنی می گردد، از جمله سرقت وصیت نامه سیاسی دکتر مظفر بقایی، بنیانگذار جبهه ملی ایران در زمان حکومت دکتر مصدق از صندوق ویژه و یا خروج بعضی کتاب ها و تابلوهای نفیس یا مثلا در سال 93 خبر داده می گردد که اسناد ملی شدن صنعت نفت که در حقیقت اسناد مذاکرات کمیسیون نفت مجلس شورای ملی در سالهای 29 تا 32 بوده و در طول 61 سال گذشته از سرنوشت آن اطلاعی در دست نبود و مفقودی حساب می شد، در گنجینه خطی کتابخانه مجلس پیدا شده است. علی ططری، مدیر وقت مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در سال 93 همچنین اشاره ای دارد به مفقود شدن بعضی اسناد مهم دیگر کشور از جمله فرمان مشروطه.