7 الزام برای تحول در نظام آموزش و پرورش - مجله فوتبال دوستان

امیرعباس میرزاخانی در گفت وگو با خبرنگاران، در این باره اظهار کرد: رئیس جمهور دولت سیزدهم پس از عدم توفیق در کسب رأی اعتماد گزینه پیشنهادی وزارت آموزش وپرورش از مجلس شورای اسلامی، مراسم نمادین شروع سال تحصیلی تازه را با حضور سرپرست برگزار کرد.

وی اضافه نمود: رویکرد کلی برنامه های اعلامی دولت سیزدهم در حوزه آموزش وپرورش عدالت محوری، قانون گرایی، شفاف سازی مدیریتی، فساد ستیزی و برقراری انضباط اقتصادی و اداری است. امروزه بر تمام اندیشمندان و صاحب نظران ثابت شده که تعلیم وتربیت پایه و اساس موفقیت و توسعه هر کشوری است و اصولاً بدون تعلیم وتربیت صحیح و اصولی، هیچ کوششی در جامعه به ثمر نخواهد نشست.

این کارشناس حوزه آموزش وپرورش با بیان اینکه بر همین مبنا، نظام آموزش وپرورش و یا به عبارت بهتر، نهاد تعلیم وتربیت یکی از محوری ترین و تعیین نماینده ترین نهادهای اجتماعی در تحقق توسعه کشور به شمار میرود گفت: نظام آموزش وپرورش از اساسی ترین وظایف هر نظام تربیتی، ارائه تصویری از انسان مطلوب است که سند تحول بنیادین به وضوح، وظایفی را برای نظام آموزشی تبیین نموده و دولت ها را مکلف به اجرای آن می نماید.

میرزاخانی اضافه نمود: با نگاه کلی به این روینمودها و اهم برنامه های اجرایی و سیاست های اعلامی، به این نتیجه می رسیم که دولت سیزدهم برنامه ها و ساختار اجرایی فعلی را غیر قابل اصلاح تشخیص داده و در راهبردها در پی اصلاح اساسی و تحول درون زا در ساختار اجرایی و برنامه های این ابر وزارتخانه است.

وی هدف کلی تحول در آموزش وپرورش را بر اساس اهداف سند تحول بنیادین برشمرد و گفت: هدف کلی، پرورش شهفرایند تراز جامعه مدنی است و سند تحول ویژگی های چنین شهفرایندی را جامعه گرا و جامعه پذیر، متدین و متخلق به اخلاق انسانی، نقاد و انتقادپذیر، مبتکر و دارای تفکر خلاق، بردبار و باگذشت، مسئول و متعهد، مشارکت جو و مشارکت پذیر، جوابگو و پرسشگر، متخصص و ماهر، مطلع و مطلع، عزتمند و باکرامت انسانی، نقاد و توسعه گرا، آزاده، نوع دوست و بافرهنگ، غیر خرافی و دارای تفکر مردم سالارانه معرفی نموده است.

این کارشناس حوزه آموزش و پرورش در ادامه به تبیین الزامات موردنظر برای رسیدن به اهداف فوق در چارچوب روینمودها و برنامه های اجرایی دولت سیزدهم از منظر راهبردهای کلان نظام آموزشی پرداخت و تاکید نمود که چنانچه دولت سیزدهم میخواهد تا در چارچوب اسناد و قوانین بالادستی دست به اصلاح و تحول در آموزش وپرورش بزند بهتر است موارد زیر را مد نظر قرار دهد:

- اصلاح ساختار و تشکیلات

برای ایجاد تحول و تأثیرگذاری در سیستم آموزش وپرورش ابتدا باید تحول سازمانی را به مانند یک استراتژی و هدف بلندمدت در نظر گرفت و رفتار و عملکرد در آن به گونه ای تغییر کند که در صورت مثبت بودن به تغییر کلی در شخصیت، هویت و عملکرد سیستم منجر گردد که در غیر این صورت باریکه آبی است که مسیرش را خود باز می نماید و بدون هدف خواهد بود.

تحول اساسی و بنیادی احتیاجمند برنامه ریزی، شناخت و مطلعی است و به همان نسبت پیچیده و لازمه آن تغییر در ساختار است که منظور تغییر استراتژی مورداستفاده در سیستم، ساخت تشکیلاتی، نوع تکنولوژی، سیستم اطلاعاتی و شیوه تصمیم گیری و الگوی استفاده از منابع انسانی، کیفیت رفتار انسانی، کیفیت عملکرد یادگیری و محیط آن، سیر اطلاعات و نحوه ارتباطات در تصمیم گیری و همکاری در سیستم است.

اولین اقدام در این زمینه به منظور شکوفایی استعدادها و بروزخلاقیت ها و ابتکارات، باید از ساختار اجرایی بدنه این نهاد بزرگ شروع گردد به گونه ای که این ساختار عریض وطویل به تدریج و گام و به گام از تمرکز به سوی عدم تمرکز نسبی پیش رود. این فرایند تا آن جا باید ادامه یابد که کم کم تصدی گری دولت و حاکمیت به حداقل کاهش یافته، فقط به سیاست گذاری و انجام امور ستادی و هماهنگی، سنجش گری (منظور فقط نظارت است) و پایش (monitoring)، تشویق و تنبیه دستگاه های زیرمجموعه بسنده کند.

- استقرار نظام شایسته گزینی در انتصاب مدیران

با توجه به رویکرد تازه در دولت سیزدهم، قطعاً نباید گزینش همه مدیران از یک جناح سیاسی خاص باشد، اما به شدت بر این باور و نکته تاکید می کنم که تنها مدیرانی قادر به پیش بردن فرایند اصلاح و تحول در آموزش وپرورش هستند که قلباً بر آموزه های علمی به اسم پیش شرط لزوم اصلاح و تحول در امور اجرایی این نهاد بزرگ را باور داشته باشند و بتوانند در مدت زمانی تعیین نتایج اقدامات خود را برای مدیران بالاتر گزارش دهند. البته تاکید بر تفکر اصلاح طلبی در ساختار مدیریت اجرایی، هیچ ربطی به مواضع سیاسی بعضی به جریان های فکری ندارد.

- اصلاح متون درسی و برنامه های آموزشی

محتوا و برنامه های آموزش وپرورش از محورهای محدودنماینده یا شتاب دهنده تحولی در آموزش وپرورش است. محتوای کتاب های درسی و یاری درسی، روش ها و ابزارهای تدریس، نقش فناوری های نوین آموزشی در فراوری و نشر و توزیع منابع آموزشی افق فرایند یاددهی - یادگیری را ترسیم می نماید و چه خوب است محتوا و برنامه های آموزشی و پرورشی معطوف به چهار ستون یادگیری، یعنی یادگیری برای دانستن، یادگیری برای عمل کردن، یادگیری برای زیستن و یادگیری برای همزیستی مسالمت آمیز با دیگران گردد و نظام آموزشی ما از یادگیری برای دانستن به مراحل بالاتر هم برود.

بعلاوه متون درسی و محتوای کتاب های درسی باید متناسب با فرایند اصلاحات تغییر یابد، از نظر علمی و اجتماعی به روز و متناسب با علوم تازه گردد و بتواند جوابگوی احتیاجها و اقتضائات تازه جهان و نسل امروز باشد. حجم مطالب هم باید به حدّاقل کاهش یابد تا دانش آموز غیر از درس خواندن، فرصت فکرکردن هم داشته باشد.

- دوری از حافظه محوری

حافظه محوری بزرگ ترین آسیب در حوزه آموزش دانش آموزان است، شیوه آموزش مبتنی بر حافظه مطالب درسی و دردآورتر اینکه پاسخ سؤال باید عین عبارت کتاب درسی به اسم متن کتاب مقدس باشد؛ سبب شده است تا دانش آموزان از تفکر انتقادی نسبت به مسائل آموزشی فاصله معناداری بگیرد. این در حالی است که معلمان باید در دانش آموزان زمینه فهمیدن و اندیشیدن را مهیا نمایند تا دانش آموزان به اسم آینده سازان این کشور نقاد، پرسشگر و مدیر تربیت شوند.

- حفظ حرمت افراد

احترام به شخصیت دانش آموز و رعایت حرمت افراد، مهم ترین اولویت نظام آموزشی در حوزه پرورش است. متأسفانه تحقیرهای احتاقتصادی که به صورت آشکار و نهان در مدارس و مراکز آموزشی انجام می گردد عزت نفس و منزلت اجتماعی دانش آموزان را مخدوش می نماید. در سیستم اداری و آموزشی حرمت دانش آموز، معلم و اولیا باید حفظ گردد تا از این طریق زمینه ساز استقلال شخصیت، عزت نفس و اعتمادبه نفس افراد فراهم گردد.

- ارتقای منزلت اجتماعی معلمان

اعمال هرگونه راه حلی که به ارتقای منزلت اجتماعی و تکریم شخصیت معلمان نینجامد، حصول نتیجه، یعنی پرورش شهفرایند تراز جامعه مدنی را عملاً با مشکل روبه رو می نماید. در این میان ضمن تاکید بر نقش محوری و زیربنایی تأمین معیشت معلمان و اجرای رتبه بندی معلمان، اذعان می کنم که برای ارتقای منزلت اجتماعی معلمان، تأمین معیشت اگرچه شرط لازم هست، اما کافی نیست. به طور مثال ایجاد سازمان نظام معلمی مبتنی بر کارنمودهای حرفه ای نظام معلمی باهدف تجمیع تجارب اجرایی و مدیریتی از بدنه معلمان بدون دخالت نهادهای قدرت به اسم پیش قراولان آینده و توسعه کشور امری لازم و لازم است که دستورالعمل ها و آیین نامه های آن در دولت یازدهم آماده شده و اجرای آن احتیاجمند همت و حمایت دولت تازه است.

به منظور عملیاتی کردن اصول و محورهای فوق و ارائه راه کارهای اجرایی و تهیه و تدوین منشور اصلاح و تحول در نظام آموزش وپرورش باید در این نهاد کمیته ای متشکّل از صاحب نظران، استادان، متفکران و اندیشه پردازان و معلمان مجرب تشکیل شده، این مهم را به انجام برسانند.

- توجه ویژه به شورای عالی آموزش و پرورش به اسم مرجع تصمیم گیری

شورای عالی آموزش وپرورش در صندلی سیاست گذاری، تصمیم سازی و اتخاذ راهبردهای کلان در حوزه تعلیم وتربیت است؛ به عبارت دیگر این نهاد هماهنگ نماینده راهبردی برنامه های آموزش وپرورش و قوه مقننه آموزش وپرورش است. آموزش وپرورش امروز هم احتیاج به تحول و تغییر دارد و احتیاجمند تدبیر و تأمل در تصمیمات و اجراست، تکثر و تنوع در برنامه ها و مأموریت هاست، هم گرایی، حفظ گذشته و پیشینه ها و هویت های آموزشی و پرورشی و نوگرایی و نواندیشی و حرکت به سوی آینده است.

تنها نهادی که قادر است از درون، آموزش وپرورش را مدیریت و راهبری کند، نهاد شورای عالی آموزش وپرورش است؛ مشروط بر اینکه در نگاه کلان این شورا در صندلی واقعی خود قرار گیرد و در ترکیب آن از چهره های تکراری و غیرمؤثر استفاده نگردد. البته تجربه های گذشته نشان می دهد که تنها با ارتقای تشکیلات و ریاست رئیس جمهور بر عالی ترین تشکیلات آن یعنی، شورای عالی آموزش وپرورش به اسم قوه مقننه وزارت آموزش وپرورش بازهم مسائل اصلی آموزش وپرورش به جای مانده است که به نظر می رسد به حاشیه راندن نقش راهبردی وزارت آموزش وپرورش در بین برنامه های اصلی دولت و عدم استفاده از ظرفیت های ملی کشور برای حل مسائل و معضلات آموزش وپرورش مهم ترین چالش این شوراست.

با وجود اینکه ابراهیم رئیسی به اسم اولین رئیس جمهور در کسوت ریاست شورای عالی آموزش وپرورش اولین جلسه این شورا را در 29 شهریورماه برگزار کرد و این جای تقدیر و تشکر از ایشان دارد؛ به همین منظور پیشنهاد می گردد رئیس جمهور برای ارتقای نظام تعلیم وتربیت و اهمیت این شورا که قدمتی بیش از 120 سال دارد، در تمامی جلسات این شورا به اسم رئیس مشارکت کند و از ظرفیت همه بخش ها و نهادهای کشور برای حل معضلات نهاد تعلیم وتربیت بهره بگیرد.